کیست دهان برآمدگی‌هایی است که داخل و اطراف دهان ایجاد می‌گردد. کیست در واقع کیسه‌ای بافتی حاوی مایع یا سایر مواد بوده که ممکن است روی لب، گونه، لثه و فک شکل گیرد. کیست نزدیک به دندان را کیست دندانی گویند. کیست دندان کیسه‌ای شبیه بادکنک است که درون بافت‌ها تشکیل میشود. دلایل مختلفی برای ایجاد کیست وجود دارد که از آن جمله می‌توان به آسیب‌دیدگی، عفونت باکتریایی، تشکیل بافت همبند جای زخم و حتی سرطان اشاره کرد. بعضی کیست‌ها خطرناک نمیباشند و نیازی به درمان ندارند، اما شماری از کیست‌ها بسیار خطرناک و مضرند و حتی زندگی بیمار را تهدید می‌کنند.
از نظر پزشکی کیست به یک کیسه پر از مایع گفته میشود. کیست دندان یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که در دهان ایجاد میشود. کیست دندان که به کیست دهان نیز معروف میباشد که به نام‌های کیست پری آپیکال، کیست ادونتوژنیک یا کیستهای رادیکولار نیز شناخته می‌شوند. کیست دندان غالباً در ابتدای ریشه دندان پوسیده ایجاد می‌گردد. این دندان ممکن است یک دندان طبیعی باشد که به طور کامل رشد کرده است یا یک دندان متخلخل و آسیب‌دیده باشد. کیست دندان ممکن است دچار عفونت شده باشد که موجب درد و تورم در دهان میشود. کیست لثه و دندان باعث ایجاد درد ناگهانی در ناحیه آسیب‌دیده شده که ممکن است به فک، لثه و صورت نیز گسترش یابد. اگر کیست دندان تحت درمان قرار نگیرد، امکان دارد که در عملکرد دندان‌ها و بافت‌های دندانی اختلال ایجاد کند.
اگر شما متوجه وجود یک توده غیرعادی در دهان خود شدید یا هرگونه مشکل غیرعادی در دندان ها احساس کردید بلافاصله باید این تغییرات را با دندانپزشک در میان بگذارید. با درمان در مراحل اولیه می‌تواند بیماری‌های خطرناک را در مراحل اولیه تحت درمان قرار داده و از مشکلات جدی بعدی پیشگیری نماید.
متخصصین ما در کلینیک دندانپزشکی روش‌های درمانی مناسب و مطمئنی را برای از بین بردن کیستهای دندان به شما پیشنهاد می‌دهند. سعی نکنید خودتان کیست را پاره کرده و آن را از بین ببرید زیرا ممکن است باعث آسیب‌دیدگی یا حتی عفونتهای جدی در دهان شوید. بهتر است مطمئن عمل کنید تا پشیمان نشوید. پیش‌آگهی بعد از برداشتن کیست لثه و دندان بسیار عالی است اما احتمال این که کیست دندان دوباره عود کند وجود دارد. شما باید به طور مرتب و منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا دهان و دندانهای شما را معاینه کند.
کیست دندان چیست ؟
کیست دندانی شایع‌ترین کیست ادنتوژنیک است که در اثر مرگ پالپ (مغز) دندان، پوسیدگی دندان یا آسیب‌دیدگی آن ایجاد میشود. کیست دندان معمولاً علامتی ندارد، مگر آن که عفونت ثانویه وجود داشته باشد و باعث درد شود. این نوع کیست در اکثر مواقع در نوک ریشه‌های دندانهای درگیر ایجاد میشود. گاهی اوقات کیست حتی پس از کشیدن دندان آسیب دیده از بین نمی‌رود.
علل کیست دندان
کیست دندان در نوک ریشه‌های دندان مرده تشکیل میشود، البته کیست گاهی اطراف تاج و ریشه‌های دندان نهفته نیز ایجاد میشود. علت ایجاد اکثر کیست‌ها این است که دندان مربوطه در اثر عفونت یا آسیب دیدگی مرده، ریشه دندان درمان نشده یا درمان مناسب نبوده است. بعضی کیستهای دندان به دلیل اختلال در شیوه‌ی درآمدن دندان ایجاد میشود. همچنین کیست دندان به ندرت بخشی از سندرم ژنتیکی، مانند سندرم گورلین است که با علائم دیگری نیز همراه است. دندانپزشک دلیل ایجاد کیست لثه را پس از معاینه و تشخیص توضیح می‌دهد.
علائم کیست دندان
کیست لثه و دندان مشکلات متعددی را ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به درد و یا تورم در صورت عفونی بودن، ضعیف شدن فک و فشار روی دندان‌ها اشاره کرد. کیست دهان انواع متفاوتی دارد که هر نوع آن در محل خاصی از دهان ایجاد میشود. کیست دهان ممکن است روی غدد بزاقی یا دیگر نقاط سر و گردن ایجاد شود.
کیستهای دهان با یک یا چند علامت از علائم زیر همراه است:
- یک یا چند برآمدگی کوچک که قطر آنها معمولاً کمتر از دو سانتیمتر است.
- کیست گاهی کاملاً بدون درد است. اما اگر کیست نتیجه عفونت کردن عصب یا پالپ دندان باشد، دردناک نیز خواهد بود.
- اگر کیست به اندازه کافی بزرگ باشد، باعث جابجایی و کج شدن دندان‌ها یا لق شدن دندان نیز میشود.
- التهاب، عفونت لثه و درد فک
- اگر کیست جایگزین بافت استخوان شده باشد، فک را شکننده می‌کند.
انواع کیست دندان
کیست کراتوسیست
کیست کراتوسیست را نمی‌توان به راحتی تشخیص داد. فقط از طریق انجام آزمایش می‌توان کراتوسیست را تشخیص داد. این نوع کیست تهاجمی و گول زننده است، ممکن است فکر کنید که کیست از بین رفته در حالی که کیست ممکن است در استخوان فک شکل گیرد.
کیست دنتی ژروس
کیست دنتی ژروس به طور عادی در فولیکول‌های دندان در نزدیک یا در اطراف دندانی که هنوز رشد نکرده است ایجاد میشود. کیست دنتی ژروس علامت و دردی ندارد. با رشد این کیست‌ها ممکن است دندان‌ها جابجا شوند.
کیست پری آپیکال
کیست پری آپیکال شایع‌ترین نوع کیست دندانی است که به عنوان کیستهای رادیکولار نیز شناخته می‌شوند. زمانی که دندان دچار عفونت میشود، بافت پالپ دندان از بین می‌رود. مواد عفونی و سموم ممکن است از سر دندان وارد شده و بافت‌های اطراف دچار عفونت شوند.
کیست پری موردیال
کیست پری موردیال یکی از انواع کیستهای دهان و دندان است که ممکن است به جای دندان رشد کند.
کیستهای مخاطی
موکوسل که به نام کیست مخاطی هم شناخته میشود، یک برآمدگی بی‌رنگ یا مایل به آبی است که روی لب، کف یا کام دهان یا روی زبان ایجاد میشود. این کیست‌ها در جویدن، تکلم و بلع و در برخی موارد در تنفس اشکال ایجاد می‌کند. خوشبختانه این کیست‌ها خودبه‌خود بهبود می‌یابند ولی ممکن است چندین سال در دهان باقی بمانند.
تفاوت بین کیست دندان و آبسه
کیست لثه و آبسه دندان تقریباً شبیه یکدیگر و هر دو توده‌هایی خوش‌خیم‌اند که پر از مایع یا چرک هستند. در یک نگاه نمی‌توان کیست را از آبسه تشخیص داد و فقط متخصص قادر است این دو را پس از معاینه از هم تشخیص دهد، همچنین گاهی باید نمونه برداری برای تشخیص صحیح انجام شود. کیست توده‌ای خوش‌خیم و مملو از مایع یا ماده‌ای نیمه مایع است. کیست معمولاً خطرناک نیست.
تفاوت‌های بین کیست و آبسه به اختصار عبارت است از:
- کیست توده‌ای خوش‌خیم و مملو از مایع یا ماده‌ای نیمه مایع است.
- آبسه شبیه کیست است، اما از آن حساس‌تر و مملو از چرک است.
- کیست به دلایل مختلفی ایجاد میشود که از آن جمله می‌توان به آسیب دیدگی، عفونتهای باکتریایی، تشکیل بافت همبند جای زخم و حتی سرطان اشاره کرد.
- زمانی که موجودات زنده خارجی بافت‌ها را تخریب کند، آبسه تشکیل میشود. آبسه عفونتی است که عامل ایجاد آن باکتری و واکنش سیستم دفاعی برای مقابله با آن است.
- گاهی کیست مدتی طولانی در دوران کمون قرار دارد و هیچ مسئله ای را نیز ایجاد نمی‌کند. کیست لثه و دندان پس از عفونی شدن باعث ایجاد آبسه میشود.
- کیست معمولاً خطرناک نیست و میزان مضر بودنش به محل تشکیل آن بستگی دارد. کیستی که در ناحیه‌های حیاتی ایجاد میشود، تحریک را به دنبال دارد و باعث ایجاد زخم و آفت دهان میشود.
- آبسه ممکن است کوچک یا بزرگ و همراه با درد بسیار باشد، به ویژه اگر در اندام‌های حیاتی ایجاد شده باشد.
علل کیست دندان
برخی دلایل شایع به وجود آمدن این کیست‌ها به شرح ذیل میباشد:
- گزش لب (شایع‌ترین دلیل) به این دلیل که ایجاد کیست در این قسمت‌ها بیشتر دیده میشود.
- گزش گونه
- سوراخ کردن
- ترکیدن تصادفی یک غده بزاق
- آسیب دیدگی‌های مزمن توسط دندانهای مجاور
چرا برداشتن کیست دندان لازم است؟
کیست دندان و لثه باید برداشته شوند زیرا گسترش می‌یابند و در نهایت باعث بیماری در دهان شوند. کیست‌ها در استخوان فک باعث از بین رفتن و آتروفی دندان‌ها شده و کیستهای آپیکال می‌توانند باعث نامرتب شدن و افتادن دندان‌ها شوند.
تشخیص کیست دندان
اگر شما در دهان خود کیست لثه دارید، ممکن است دندانپزشک دستور انجام بیوپسی آسپیره را به شما بدهد. در این نوع از بیوپسی، مایع درون کیست به وسیله یک سوزن تخلیه میشود. همچنین ممکن است شما نوع دیگری از نمونه برداری را انجام دهید که در آن قسمتی کوچکی تمام بافت کیست برداشته میشود و مایع و بافت آن در آزمایشگاه بررسی میشود.
بیوپسی و نمونه‌برداری مشخص‌کننده نوع کیست لثه و دندان و لثه و تعیین‌کننده نحوه درمان آن است. همچنین با این عمل از کیست بودن توده و غیر سرطانی بودن اطمینان یابید. وقتی که در دهان بیماری وجود کیست لثه و دندان تشخیص داده میشود ممکن است وی بترسد. دلیلی برای ترسیدن وجود ندارد زیرا کیستهای ایجاد شده در دهان را می‌توان به راحتی و بدون درد برداشت و از بین برد بدون این که حتی نیازی به کشیدن دندان‌ها وجود داشته باشد. اگر یک کیست برای مدت زیادی در دهان باقی بماند ممکن است دیگر امکان برداشتن آن وجود نداشته باشد اما می‌توان با انجام عمل تحت بیحسی موضعی آن را از دهان خارج کرد.
درمان کیست دهان و دندان
بهترین شیوه برای مواجه شدن با کیستهای دهان و دندان این است که به راحتی آنها را رها کرده و بهداشت دهان و دندان را به دقت رعایت نمایید، پس از خوردن هر وعده غذایی دندان‌ها را مسواک کرده و حداقل هر شب نخ دندان بکشید. کیست‌ها بدون ایجاد خطر خودبه‌خود باز شده و باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناک و جدی نمی‌شوند.
تخلیه مایع درون کیست‌ها
دندانپزشک برای انجام اقدامات درمانی تخصصی برای از بین بردن کیست دهان و دندان، از سوزن‌های استریل شده برای تخلیه کیست‌ها استفاده کرده تا کیست را از بین ببرد. برای کیستهای دهان و دندان جدی‌تر که امکان دارد عفونی شوند، روش‌های برداشتن دقیق‌تری برای از بین بردن کیست لثه و دندان باید مورد ملاحظه قرار گیرد. در این مورد می‌توانید در جلسات مشاوره با دندانپزشک صحبت کنید.
برداشتن کیست دندان
کیست لثه و دندان که در ابتدای ریشه دندان قرار گرفته است معمولاً به دلیل وجود مشکلات دندانی ایجاد میشود. این کیست‌ها ممکن است به راحتی به آبسه تبدیل شده و معمولاً باعث ایجاد عفونت در زیر دندان می‌شوند. برداشتن یک کیست آپیکال معمولاً شامل برداشتن دندان روی آن نیز میشود. رزکسیون ریشه یا قطع ریشه‌های دندان می‌تواند مفید و مؤثر واقع شود. کیست لثه و ریشه دندان را می‌توان به روش‌های جراحی برداشت. با انجام این عمل‌های جراحی می‌توان دندان را حفظ کرد.
کیست‌هایی که به ریشه دندان ربطی ندارند را نیز می‌توان به روش‌های جراحی برداشت. جراح دهان و دندان باید کیست‌ها را تحت بیهوشی موضعی بردارد. اگر عفونت نیز وجود داشته باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز میشود. اگر کیست‌ها تحت درمان قرار نگیرند ممکن است رشد کرده و بزرگ‌تر شوند پس بهتر است هر چه زودتر آنها را برداشت. برای از بین بردن احتمال بروز چنین خطرات و عوارضی شما باید با دندانپزشک در مورد جزئیات و مشکلات ناراحت‌کننده‌ای که دارید صحبت کنید. در برخی موارد کیست‌ها از استخوان فک یا گونه بریده می‌شوند و در برخی موارد نیز ممکن است باز شده و تخلیه شوند نا فشار و درد استخوان فک کاهش یابد.
اگرچه راهی برای پیشگیری از تشکیل بعضی کیستهای لثه و دندان وجود ندارد، اما می‌توان کیست ایجاد شده را با درمان مدیریت کرد. دندانپزشک یا جراح دهان، صورت و فک شیوه مناسب درمان کیست دندانی را با توجه به محل، نوع و اندازه کیست توصیه می‌کند.
درمان ریشه
اگر کیستی کوچک و نزدیک ریشه‌ی دندان مرده باشد، احتمال دارد پس از درمان ریشه خود به خود ترمیم شود. پالپ دندان عفونی شده در درمان ریشه یا عصب کشی دندان تخلیه میشود تا از عفونت بعدی جلوگیری شود. در این درمان محل ایجاد کیست تخلیه و ضدعفونی میشود. مزیت شاخص عصب‌کشی این است که این روش عمدتاً درمانی غیرتهاجمی است و در آن هیچ برش بزرگی ایجاد نمی‌شود.
آنتی بیوتیک
آنتی بیوتیک به از بین بردن و حذف کامل عفونت کمک می‌کند.
جراحی کیست دندان
اگرچه بعضی کیست‌ها تا مدتی هیچ علامتی ندارند و بنابراین به حال خود رها می‌شوند، اما در نهایت عفونی می‌شوند یا به فک یا دندان آسیب می‌زنند. به همین دلیل دندانپزشک تصمیم می‌گیرد تا کل کیست یا بخشی از آن را با انجام یک جراحی کوچک بردارد. جراح دندانپزشک معمولاً این درمان را با تزریق داروی بیحسی موضعی انجام می‌دهد. اگر کیست عفونی باشد، دندانپزشک آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.
کشیدن دندان
چنانچه عصب‌کشی یا دیگر درمان‌های جراحی موثر نباشد، چاره دیگری جز کشیدن دندان و جایگزینی آن با ایمپلنت باقی نمی‌ماند. در چنین شرایطی دندان باید کشیده شود و محل قرارگیری کیست تمیز و ضدعفونی شود. سپس پودر استخوان در حفره ایجاد شده ریخته میشود. به این ترتیب تمام آثار کیستهای لثه و دندان پاک میشود تا کیست دیگر مجالی برای بروز نیابد.
پیشگیری
بعید است کیستی نزدیک دندان زنده ایجاد شود. اگر عصب‌های دندان در اثر عفونت یا آسیب دیدگی بمیرد، باید توسط متخصص درمان شود تا تبدیل به منبع عفونت نشود. اگر درمان موفقیت‌آمیز باشد، بافت‌های نزدیک ریشه تحریک نمی‌شود و کیستهای لثه و دهان یا آبسه نیز شکل نمی‌گیرد. به همین دلیل است که مراجعه منظم به دندانپزشک بسیار مهم است.
تشخیص سیست های دندانی
دندانپزشک یا جراح دهان می تواند سیست دندان را از طریق روش های مختلف تشخیص دهد، از جمله:
- معاینه بالینی: بررسی علائم تورم، حساسیت، یا سایر علائم قابل مشاهده.
- اشعه ایکس: شناسایی سیست ها و محل آنها در استخوان فک یا نزدیک دندان آسیب دیده.
- بیوپسی: استخراج یک نمونه بافت کوچک برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی برای تایید ماهیت سیست.
