بیش از صد سال است که پرکردن دندان با کمک ماده ای به نام آمالگام صورت می گیرد . تا همین چند سال پیش کلیه پرکردگی های دندان آسیاب با این ماده نقره ای رنگ بود . امروزه کامپوزیت دندان جایگزین خوبی برای آمالگام است و نسل های جدید کامپوزیت قابلیت هایی حتی بهتر از آمالگام را دارا هستند . اما بهتر است بدانید که این ماده حتی با حضور این کامپوزیت ها هنوز هم کاربرد های خاص خود را دارد . در این متن ابتدا توضیحی در مورد ماهیت آمالگام می دهیم و سپس مزایا و معایبش را بیان میداریم و در نتها موارد کاربرد آنرا در دندانپزشکی امروزی ذکر می نماییم .
آمالگام چیست ؟
معنی لغوی این ماده همان ملغمه است . منظور از ملغمه آلیاژ یا ترکیبی از چند عنصر فلزی است . این عناصر عبارتند از : نقره – جیوه – کمی هم مس . نقره به صورت پودر با در صد خلوص متفاوت است که هرچه خالص تر باشد کیفیت آمالگام بهتر می گردد . جیوه که یک عنصر فلزی مایع است و به شدت سمی . کارخانه ها کپسول های آمالگام را بگونه ای می سازند که نیمی از کپسول با پودر نقره پر شده است و نیمه دیگر که با یک غشا از دیگری جدا شده با مایع جیوه پر شده است .
برای ترکیب این دو عنصر با هم کپسول را داخل دستگاهی به نام آمالگاماتور می گذلرند . این دستگاه در مدت سی ثانیه این کپسول را به شدت تکان می دهد تا غشا داخل آن پاره شده و نقره وجیوه با هم آمیخته شوند . محصول به دست آمده یک گلوله به اندازه نخود نقره ای رنگ است که تا مدت پنج دقیقه نرم است . این پنج دقیقه فرصت کار به دندانپزشک می دهد تا آمالگام را داخل حفره ای که قبلا از پوسیدگی دندان پاک شده است قرار داده و فرم دهد .
جهت قرار دادن amalgam و فرم دادن آن ابزار ها و قلم های خاصی به اشکال مختلف وجود دارند . پس از پنج دقیقه دیگر نمی توان از لحاظ شکل دادن بر روی آمالگام انجام داد و تا بیست دقیقه فقط می توان سطح آن را پولیش کرد .
تقریبا دو ساعت طول می کشد که آمالگام به سختی کامل برسد و سختی نهایی را بعد از بیست و چهار ساعت بدست می آورد . به همین علت است که بعد از پرکردن دندان با amalgam دندانپزشک به شما توصیه می نماید که تا دو ساعت چیزی را نجوید .
محاسن آمالگام
این ماده اگرچه در حال منسوخ شدن و خارج شدن از کاربرد در دندانپزشکی می گردد اما محاسنی هم دارد که عبارتند از :
- کارکرد آسان : بسیار کار با آن آسان است و اولین کاری است که در دانشکده های دندانپزشکی آموزش داده می شود . به همین علت است که هنوز بسیاری از دندانپزشکان شما را ترغیب به پر کردن دندانتان با این ماده می کنند .
- ساز گار با بزاق : یکی از چالش هایی که دندانپزشکان در پر کردن دندان ها با آن مواجه هستند کنترل جریان بزاق است . حضور بزاق بر روی کیفیت کامپوزیت دندان تاثیر می گذارد و مانع از چسبیدن آن به دندان می شود . اما آمالگام همچین مشکلی ندارد . بزاق و خیس شدن آن هیچ تاثیری بر روی کار با amalgam نمی گذارد .
- قابلیت فشرده شدن : این قابلیت کمک به بهتر پر شدن دندان می کند . این خاصیت در پر کردن دندان هایی که بین دندانی بوده کمک می نماید تا کنتاکت دندان ها کاملا بسته شده و شیاری باز نماند . درنتیجه با پرکردگی آمالگام غذا کمتر لای دندان ها گیر می کند . بستن کنتاکت دندانها با کامپوزیت کاری سخت بوده و احتیاج به کار اضافی دارد . در بعضی موارد نیاز به گذاشتن آنلی بجای پرکردن دندان هستیم .
- قیمت ارزانتر : معمولا پر کردن با آمالگام ارزانتر از پر کردن با کامپوزیت دندان است .
معایب آمالگام
این ماده امروزه در مقایسه با حضور کامپوزیت دندان معایب زیادی دارد :
- ظاهر ناپسند : یکی از مهمترین مشکلات با آمالگام این است که نقره به مرور در اثر بزاق سیاه می شود . این یکی از بیشترین دلایلی است که مراجعین درخواست تعویض آمالگام با کامپوزیت در دندان آسیاب خود را می دهند .
- سمی بودن جیوه : جیوه در آمالگام قابلیت تصعید و تبدیل به گاز شدن دارد . جیوه اگر که جذب بدن شود به شدت سمی است و عوارض بسیار بدی دارد .
- فاصله بین آمالگام و دندان : این ماده با دندان باند و چسبیده نمی شود . بلکه یک فاصله همیشه بین آن و دندان باقی می ماند که همین فاصله باعث نشتی مواد غذایی و میکروب ها به داخل دندان و پوسیدگی زیر آن می شود .
- سخت بودن تشخیص پوسیدگی : پوسیدگی دندان که در اثر فاصله بین آمالگام و دندان و نشتی مواد غذایی به داخل دندان ایجاد می گردد به علت همرنگی آن با رنگ سیاه آمالگام قابل تشخیص در مراحل اولیه نیست . در نتیجه پوسیدگی دندان در زیر پرکردگی آمالگام زمانی قابل تشخیص است که به حدی بزرگ شود تا با رادیوگرافی دیده شود یا به عصب برسد و دندان درد شود که آنگاه نیاز به عصب کشی دندان و روکش دندان عصب کشی شده دارد .
- Amalgam Tatoo: این ماده به مرور از خود جیوه ساطع کرده که این گاز جیوه به داخل توبول های عاجی فرو می رود و باعث تیرگی رنگ دندانی می شود که با آمالگام پر شده است . گاهی اوقات نیز باعث سیاهی لثه می گردد .
- تراش بیش از حد دندان : چون بر خلاف کامپوزیت که به دندان باند شده و می چسبد آمالگام برای ماندن در حفره احتیاج به داشتن گیر مکانیکی دارد . بنابراین دندانپزشکان علاوه بر حذف پوسیدگی دندان کمی بیشتر از دندان سالم تراش می دهند تا گیر مکانیکی را برای آمالگام ایجاد نمایند .
- فقط دندان های آسیاب : در واقع به علت ظاهر زشت آمالگام فقط دندان هایی را با آن پر می توان کرد که در دید نباشند .
- رسانایی حرارت : چون آمالگام یک فلز است سرما و گرما را مستقیما به عصب دندان منتقل می نماید . بنابراین در پرکردگیهای عمیق نیاز است که یک کف بندی عایق نیز زیر آن گذاشته شود .
موارد کاربرد آمالگام
با وجود کامپوزیت های دندانی نسل جدید و باندینگ های قدرتمند نوین کامپوزیت دندان بهترین ماده برای پرکردن دندان می باشد . اما هنوز هم مواردی وجود دارد که شاید استفاده از آمالگام در آن شرایط بهتر از کامپوزیت باشد :
- عدم کنترل بزاق : اگر شرایط بگونه ای باشد که نتوان جریان بزاق را در محلی که دندان پر می شود بر طرف کرده و محیط کار خشک داشت بهتر است از آمالگام برای پرکردن دندان استفاده شود .
- در دندانپزشکی اطفال : در دندانپزشکی کودکان کنترل بزاق و کنترل حرکات کودک برای دندانپزشک سخت است و کار با کامپوزیت نیاز به دقت بیشتری دارد . بنابراین در بعضی اینگونه موارد شاید amalgam بهتر باشد .
- جراحی ریشه دندان : در جراحی ریشه دندان که انتهای ریشه به طریقه جراحی باز شده و باید از انتها پر شود چون محیط پر از خون است پر کردن انتهای ریشه با آمالگام پر می شود .
- دسترسی سخت : مناطقی از دهان که دسترسی مشکل است و امکان کار خوب با کامپوزیت نیست .
- اوردنچر
آیا استحکام آمالگام بیشتر از کامپوزیت است ؟
سوالی که در ذهن خیلی ها خطور می کند این است که پرکردن دندان با چه ماده ای بهتر است ؟ آیا آمالگام بهتر از کامپوزیت دندان است ؟
در سالهای اولیه بوجود آمدن کامپوزیت به علت نوظهور بودن آن و عدم تکامل آن به شکل امروزی همه به اتفاق عقیده داشتند که استحکام آمالگام بیشتر از کامپوزیت دندان است . اما با ظهور کامپوزیت های نسل جدید این تصور به کلی غلط است .
کامپوزیت های نسل جدید به مراتب مستحکم تر از آمالگام بوده و کیفیت و کارایی و طول عمری به مراتب بیشتر از آمالگام دارند .
مطالعه در مورد ایمپلنت دندان
