دندان شکسته : انواع و علل و روش های درمان و نگهداشتن دندان

دندان شکسته به دندانی گفته می شود که به هر دلیلی این دندان از حالت اصلی و یا ترمیم شده خود خارج شده و نیاز به ترمیم و یا جایگزینی داشته باشد. شکستگی دندان انواع مختلف و دلایل بوجود آورنده گوناگونی دارند. بسته به نوع دندان شکسته و میزان پیشرفت شکستگی و موقعیت قرارگیری آن دندان روش های درمانی متفاوتی دارند. در کل سعی دندانپزشک متخصص باید بر این باشد که دندان شکسته را تا نهایت ممکن به روش های مختلف موجود در دهان حفظ نماید.

متاسفانه امروزه مشاهده می شود که دندانپزشکان علاقه بسیاری در کشیدن دندان شکسته و جایگزینی آن با ایمپلنت دارند. این رویه اصول اولیه دندانپزشکی را که اولویت حفظ دندان آسیب دیده تا آخرین لحظه ممکن است زیر سوال برده است. در کلینیک تخصصی دندانپزشکی Dencare به علت برخورداری از تجهیزات خاص و تخصص بالای پزشکان، دندان هایی را که اکثر دندانپزشکان حکم به کشیدن دندان و گذاشتن ایمپلنت داده اند را با روش های پیشرفته حفظ نموده اند.

انواع شکستگی دندان و علل آن

دندان شکسته بر اساس محل وقوع شکستکی دندان به انواع زیر تقسیم بندی می شوند:

شکستگی بخشی از تاج دندان

هنگامیکه دندانی در اثر پوسیدگی دندان یا ضربه به تاج آن دچار ترک خوردگی شده و قسمتی از آن حذف گردیده است شکستگی در تاج دندان رخ می دهد.

پوسیدگی

در نود در صد موارد دندان ها از زیر به مرور زمان پوسیده شده اند و این مسئله از چشم فرد پنهان مانده است. خیلی از اوقات این پیشرفت پوسیدگی بدون درد و علائم بوده و تا به عصب نرسد هیچ گونه دردی به همراه ندارد. بنابراین لزوم معاینات روتین دندانپزشکی و تشخیص زود هنگام این پوسیدگی ها مشخص می گردد. حال با پیشرفت پوسیدگی دندان از زیر دندان گود شده و این بخش تاج بدون پشتوانه می شود. بنابراین با اندک نیروی جویدن دندان یک دفعه می شکند و پوسیدگی دندان حال به چشم دیده می شود.

ضربه

علت دیگر شکستن تاج دندان وارد شدن ضربه به دندان است. در دندان های جلویی این ضربه اکثرا در اثر تصادف یا حرکات ورزشی رخ می دهد. در دندان های عقبی شکستگی دندان اغلب به علت دندان قروچه و فشار دادن دندان ها بر روی همدیگر است.

این شکستگی ها بسته به موقعیت دندان در دهان و میزان پیشرفت شکستگی دندان درمان های گوناگونی را طلب می کنند که در بخش درمانها به این روش ها اشاره خواهیم کرد.

شکستن کل تاج دندان

این نوع از دندان شکسته به حالتی گفته می شود که کل تاج دندان از بین رفته باشد و فقط ریشه باقی مانده است.

پوسیدگی

مثل شکستگی دندان در تاج دندان در این قسمت نیز پوسیدگی دندان نقش اصلی را ایفا می کند. در صورتی که پوسیدگی دندان یا پوسیدگی ریشه دندان بسیار پیشرفته است، در حدی که عصب دندان نیز در گیر شده  و فرد در مقابل درد با داروهای مسکن مقابله نموده باشد گاها کل تاج دندان در اثر پوسیدگی حذف می گردد.

ضربه

دندان شکسته ای که کل تاج آن از کمر می شکند، همیشه در ناحیه جلو است. ضربه در دندان های عقبی باعث کنده شدن دندان از فک یا شکستگی فک می شود.

از خصایص این نوع شکستگی در دندان های جلویی تمیز و پاک بودن دندان است و پوسیدگی دندان در آن دیده نمی شود. معمولا خود شخص اذعان می دارد که دندانش در اثر ضربه شکسته است.

دندان عصب کشی شده

عصب کشی دندان باعث می شود که دندان دیگر تغذیه و آبرسانی که توسط عروق داخل پالپ دندان تامین می کرده است را از دست بدهد. بنابراین پس از چند ماه که از درمان ریشه دندان می گذرد، این دندان ها ترد و شکننده می شوند. در اغلب موارد شکستگی دندان عصب کشی شده از ناحیه کمر دندان است و ریشه در دهان باقی می ماند.

شکستگی در ریشه دندان

این نوع از شکستگی دندان معمولا یک دلیل عمده دارد و آن وارد آمدن فشار بیش از حد جویدن به دندانی است که قبلا معالجه ریشه در آن صورت گرفته است. همان گونه که قبلا اشاره کردیم بعلت حذف عروق تغذیه کننده دندان در هنگام درمان عصب کشی دندان این دندان ها رطوبت خود را از دست می دهند. الیاف کلاژن موجود در بدنه دندان که نقش کمک فنر را در تحمل فشار جویدن ایفا می کنند خشک شده و در نتیجه دندان به موجودی خشک و ترد و شکننده تبدیل می گردد.

حال این دندان در اثر نیروی ساده جویدنی که قبلا قابل تحمل بوده است دچار شکستگی می گردد. دندان شکسته در ریشه بسته به نوع خط ترک شکستگی که عمودی یا افقی باشد و موقعیت آن که در چه فاصله ای از لبه استخوان است به انواع مختلف تقسیم شده و هریک طرح درمان متفاوتی را طلب می نماید.

روش های ترمیم دندان شکسته

هر دندان شکسته ای بسته به نوع شکستگی و موقعیت آن و میزان پیشرفتش روش درمانی خاص خودش را طلب می نماید. دندانپزشکان روش های درمانی خاص خود را ارائه می دهند. در کلینیک تخصصی دندانپزشکی Dencare روش های درمانی انتخاب می شوند که به دندان کمترین آسیب وارد شود و تا حداکثر زمان ممکن دندان کشیده نشده و در دهان باقی بماند.

درمان شکستگی بخشی از تاج دندان

کامپوزیت دندان

اکثر دندان های شکسته که این شکستگی در محدوده تاج دندان باشد و عصب دندان را در گیر نکرده باشد، با کامپوزیت دندان با کیفیت به بهترین وجه قابل ترمیم است. عمر پرکردن دندان با کامپوزیت های نسل جدید بسیار زیاد بوده و با بکارگیری باندینگ نسل هشت دیگر نشتی در ترمیم دندان شکسته با کامپوزیت وجود ندارد. از محاسن دیگر پرکردن دندان با کامپوزیت یک جلسه ای بودن آن و مدت زمان کوتاه درمان است. کامپوزیت دندان کیفیت بالا عمری طولانی و بیشتر از ترمیم های آمالگام دارند.

لمینیت دندان

لمینیت دندان پوسته های نازک از جنس سرامیک می باشد که بر روی سطح دندان های جلویی چسبانده می شوند. لمینت دندان های نسل جدید از جنس لیتیم دی سیلیکات است که امکان رساندن ضخامت لمینیت دندان به سه میلیمتر شده است. در نتیجه حصول به این ضخامت بسیار نازک دندانی که نیاز به لمینیت داشته باشد، تراش نخورده یا بسیار کم و در حد دو دهم میلی متر خواهد بود. از محاسن لمینیت دندان زیبایی بیشتر و خیره کننده آن نسبت به ونیر کامپوزیت است. طول عمر طولانی تر و عدم تغییر رنگ به مرور زمان از محاسن دیگر لمینیت دندان است.

آنلی

آنلی بازسازی تاج دندان های عقبی با پرسلن است. دندان پس از حذف پوسیدگی ها و آماده سازی سطوح آن مناسب قرار گرفتن آنلی مورد قالبگیری یا اسکن قرار گرفته و مابقی کار در لابراتوار دیجیتال و با دستگاه CADCAM ساخته می شود. امروزه با حضور کامپوزیت دندان های جدید کیفیت بالا که تحمل فشار زیادی را دارند و بسیار مقاوم می باشند، دیگر کمتر از آنلی استفاده می کنیم. تنها در زمانی که نتوانیم کنتاکت مناسب را با دندان مجاور برقرار سازیم در آن صورت است که آنلی انتخاب مناسبی خواهد بود.

درمان تاج ریشه باقی مانده

دندانی که از کمر شکسته است، قطعا عصب دندان در گیر می باشد و در نتیجه درمان ریشه لازم است. عصب کشی دندان باید دقیق و کامل باشد و در غیر اینصورت دندانپزشک لازم می داند که این درمان ریشه ناقص مجددا و بصورت صحیح و دقیق صورت پذیرد. هرگز روی دندانی که درمان ریشه ناقص دارد نباید تاج و روکش دندان گذاشت. این درمان ناقص پس از گذاشتن روکش دچار آبسه دندان شده و کار درمان را بیشتر می کند.

تاج دندانی که عصب کشی شده است، گیر کافی برای قرار دادن روکش دندان را ایجاد نمی کند. بنابراین برای گرفتن استحکام وثبات باید از داخل ریشه دندان استفاده کرد. معمولا گوتاپرکا داخل ریشه دندان عصب کشی شده را به میزان نصف تا دو سوم خالی کرده و فرم لازم جهت قرارگیری پست داده می شود.

فایبر پست

پست میله ای است که داخل ریشه کار گذاشته می شود تا از داخل ریشه گیر لازم جهت بازسازی تاج بدست آید. امروزه باید حتما از فایبر پست استفاده نمود و پست ریختگی فلزی و پین منسوخ شده اند. پین گیر لازم را ندارد و در صورتیکه بخواهیم گیر بیشتر را با پین بگیریم ریشه دندان را می ترکاند. پست های فلزی هم به علت تفاوت جنس با دندان و سخت تر بودن از آن در حالتی که نیروی جانبی زیادی به دندان وارد شود ریشه را می شکند.

فایبر پست دارای سختی و انعطاف هم حد دندان است و با دندان یکی می شود در نتیجه به ریشه آسیب نمی رساند. فایبر پست داخل ریشه سمنت شده و بر روی آن دندان به شکل تاج دندان تراش خورده با کامپوزیت دندان بازسازی می گردد.

افزایش طول تاج

هنگامیکه ریشه دندان در سطح لثه یا استخوان شکسته باشد، جهت قرار دادن روکش دندان نیاز به نمایان ساختن حداقل یک میلی متر از ریشه هستیم، تا روکش حداقل یک میلی متر از خود دندان را بپوشاند. این مسئله کمک به عمر و دوام روکش دندان دارد. در کلینیک تخصصی دندانپزشکی Dencare افزایش طول تاج با کمک لیزر دندان و دستگاه پیزوسرجری صورت می گیرد.

حسن لیزر دندان در این است که بدون درد و خونریزی لثه و بخیه بوده و بعد از اتمام کار نیز درد و ناراحتی و تورم ندارد. در عین حال سرعت کار را چند برابر می کند. در حالت سنتی عمل افزایش طول تاج یک عمل کامل جراحی لثه بوده که با تیغ جراحی و بخیه زدن صورت می گیرد و برای قالبگیری روکش باید دوران نقاهت طی شود.

دستگاه پیزوسرجری یک دستگاه کاملا پیشرفته است که بوسیله آن می توان استخوان اضافی اطراف ریشه را با دقت بسیار بالا و بدون آسیب و التهاب برداشت. دستگاه پیزوسرجری کاربردهای بسیاری دارد که در حیطه این نوشته نیست.

روکش دندان

روکش دندان خود دارای انواع گوناگونی است. بسته به تشخیص دندانپزشک بهترین نوع روکش به شما توصیه می گردد. در جایی که ممکن باشد می توان از روکش زیرکونیا مونولیتیک که جدیدترین و بهترین نوع روکش دندان است بکار برد. برای این نوع روکش از دندان آماده شده اسکن دیجیتال با کمک اسکنر 3Shape گرفته می شود و فایل دیجیتال اسکن به لابراتوار دیجیتال ارسال می گردد. لابراتوار روکش و ایمپلنت دیجیتال طرح روکش دندان مورد نظر را با توجه به نحوه جویدن و طرح لبخند طراحی کرده و با کمک دستگاه CADCAM با دقت بالا ساخته می شود. این نوع روکش دندان بهترین نوع و دقیقترین نوع روکش است.

دقت تراش روکش دندان در طول عمر آن بسیار مهم است. در صورتی که روکش با دندان تطابق لازم را نداشته باشد به مرور زمان سمنت چسباننده روکش به دندان در بزاق حل شده و این فضای خالی محل تجمع مواد غذایی و باکتری ها می گردد. این کانون مملو از باکتری سر آغاز پوسیدگی دندان و در نهایت کنده شدن روکش و از دست دادن ریشه می شود. ساخت روکش با اسکنر دیجیتال 3Shape و دستگاه CADCAM بیشترین تطابق را بین روکش و دندان ایجاد می کند و هیچ درز میکروسکوپی بین روکش و دندان باقی نمی گذارد.

شکستگی ریشه در زیر استخوان

هرگاه لبه ریشه باقیمانده در زیر استخوان باشد و یا کیفیت ریشه بد بوده و طول کمی داشته باشد که افزایش طول تاج برایش توصیه نگردد، در آن هنگام چاره ای جز کشیدن دندان و قرار دادن ایمپلنت همزمان با کشیدن دندان باقی نمی ماند. کشیدن ریشه بایستی با دقت و ظرافت صورت گیرد تا کمترین آسیبی به استخوان نگاهدارنده وارد نشود. حفظ این استخوان در موفقیت ایمپلنت دندان کار گذاشته شده بسیار موثر است. یکی از راه های کشیدن دندان بدون آسیب به استخوان بکارگیزی دستگاه پیزوسرجری است.

ایمپلنت

ایمپلنت استوانه ای از جنس تیتانیوم است که علاوه بر قدرت بالا کمترین واکنش را نیز بدن نسبت به آن نشان می دهد. بر روی سطح این استوانه تیتانیومی رزوه هایی قرار گرفته است تا ثبات اولیه ایمپلنت در استخوان را ایجاد نماید. پس از دو الی سه ماه حفره دندان کشیده شده با استخوان تازه پر می شود. این استخوان تازه تولید شده اطراف ایمپلنت ثبات دائمی ایمپلنت را ایجاد می نماید.

در صورتیکه دندان کشیده شده در ناحیه جلو باشد و از لحاظ زیبایی فقدان آن مشکل ساز شود، روکش موقت بلافاصله پس از کاشت دندان ایمپلنت فوری بر روی آن قرار داده می شود. پس از سه ماه که از جوش خوردن کامل ایمپلنت با استخوان مطمئن شدیم کار قالبگیری یا اسکن دیجیتال از روی ایمپلنت انجام شده و روکش ایمپلنت ساخته شده پس از اتصال اباتمنت به ایمپلنت بر روی اباتمنت چسبانده می شود.

جهت مطالعه بیشتر در مورد ایمپلنت بدون جراحی به این صفحه مراجعه نمایید

طبقه بندی الیس برای شکستن دندان

بسته به محل شکستگی دندان، یافته های فیزیکی و بالینی متفاوتی وجود دارد. به وسعت شکستگی و سن بیمار توجه کنید. طبقه بندی الیس برای شکستگی های آشکار طراحی شده است.

1. شکستگی های الیس I فقط مینای دندان را درگیر می کند. این صدمات ممکن است بریدگی جزئی با لبه های ناهموار را نشان دهند.
2. شکستگی های الیس II شامل مینا و عاج می شود. بیماران ممکن است از درد در لمس و حساسیت به هوا شکایت کنند. قرار گرفتن در معرض زرد کم رنگ فرآیندهای عاج، که به طور مستقیم با پالپ در ارتباط است، ممکن است رخ دهد. بیماران کمتر از 12 سال دارای دندان های نابالغ با عاج بسیار کمتری هستند که فضای بین پالپ و مینای دندان را پوشانده است. احتمال عفونت و آسیب به پالپ در این گروه سنی به دلیل اندازه پالپ بزرگتر و فاصله عاج کمتری که عفونت باید طی کند بسیار بیشتر است.
3. شکستگی های الیس III شامل مینای دندان، عاج و پالپ می شود. بیماران از درد با دستکاری، هوا و دما شکایت دارند. علائم صورتی یا قرمز در اطراف عاج اطراف یا خون در مرکز دندان از پالپ در معرض ممکن است وجود داشته باشد.

تشخیص شکستگی ریشه از نظر بالینی دشوار است. بیماران ممکن است متوجه تحرک غیر طبیعی و حساسیت به ضربه دندان شوند. شکستگی دندان آلوئول ممکن است باعث شکایت بیماران از مال اکلوژن و تحرک با یافته های گروه متحرک دندان شود.

بیشتر بخوانید

دندان نیش – مشکلات و روشهای درمانیکیست دندان چیست و چگونه درمان میشود؟7 آسیبی که سیگار به دهان و دندان شما می زندانواع خمیر دندان و ترکیبات آنها5 روش شگفت انگیز برای بهبود سلامت دهان و دندان7 بهترین داروی مسکن برای دندان درد